|
Жизнь – смерть "Смерть чужая". Упоминания о смерти в блогах так же редко, как и в кейсе № 2 (письма советского интеллигента времен войны). Иное дело – в белорусских сказках. В них смерть непроблематична. Она понимается как закономерная часть жизни, как ее "правильное", "закономерное" продолжение. Недаром французский историк Ф. Арьес назвал архаическое, крестьянское представление о смерти "смертью прирученной". Что касается восприятия смерти в ХХ и XXI веках, то в целом оно не изменилась: это все та же "смерть чужая", по Ф.Арьесу. Знание о ней отодвинуто в смутную тень далекого будущего. Можно перефразировать слова знаменитой героини М. Митчелл: "Я подумаю о смерти завтра". Впрочем, это "завтра" никогда не наступает. Смерть замалчивается. Дополнительная причина такого замалчивания в интернете – молодой возраст большинства блоггеров. То, что их внимание направлено не на потусторонний, а на "посюстронний" мир, – закономерно. В блогах слово "смерть", как правило, употребляется в переносном смысле "смерть языка и культуры" ("А вопрос белорусского языка для меня такой болезненный потому, что не хочется, чтобы он умер под натиском существующих обстоятельств, в том числе и экономических" [27]) или в усилительной функции ("Мы любим наш белорусский!! Я готова умереть за то, как нежно и трепетно он звучит" [94]). Однако существует контекст, в котором смерть упоминается не фигурально, а прямо: память о героях и жертвах (жители Беларуси, погибшие в войнах, главным образом, в Великой Отечественной и др., белорусские герои, предки). Смерть и память. Этот контекст объединяет прошлое, настоящее и будущее, связывая народ в диахронном плане. Забвение погибших понимается как недопустимый нравственный изъян: "Не магу сказаць калі, бо было гэта ўжо вельмі даўно, я неяк звярнуў увагу, што нашым суграмадзянам зусім няма справы да памяці пра сваіх продкаў. Тут бы нічога дзіўнага, каб размова ішла пра люмпен ва ўсіх яго праявах. Дык жа не. Нават з майго бліжэйшага атачэння “сьвядомыя беларусы”, якія з пенай ў роце і слязмі на вачах крычаць ды жаляцца пра страчаную спадчыну, загубленую культуру і гэтак далей, абсалютна не звярталі і не звяртаюць увагі на магілы продкаў. Паглядзіце, ці багата з тых, хто ахвотна ладзіць флэшмобы, пікеты, рознага кшталту іншыя акцыі пратэсту ды актыўна асвойвае за мяжой навуку жыць у сучасным грамадзтве спажыўцоў, адведаў хоць бы раз магілы тых, на каго спасылаецца, кім, як быццам, ганарыцца, чыім імем клянецца, калі сцвярджае публічна свой “адраджэнскі” ды “нацыянальны” светапогляд. У якім стане знаходзяцца, як часта адведваюцца, а галоўнае, якое месца займаюць у сэрцы магілы ў Плябані, Уладыках, Відзах, Мілавідах, Смалянах і іншыя, раскіданыя па ўсім абшары нашай зямлі. Урэшце-рэшт, а гэта мо і самае галоўнае, усе нашыя могілкі, асабліва старыя, даўно закінутыя, а часам проста нагадваюць сметнікі... Ёсць, праўда, знакавыя месцы, такія як Курапаты, якія для большай часткі апазыцыйнага грамадзтва даўно перасталі быць брацкай магілай, а сталі зручнай і ўжо перманентнай нагодай чарговы раз наехаць на ўлады. З другога боку і самі ўлады ды й усё неапазыцыйнае беларускае грамадзтва ставіцца да “сваіх” магілаў гэтак сама. Ёсць некалькі афіцыйных ідэалагічна-заангажаваных месцаў, а па-за гэтым самае дзікае стаўленне, апагеем якога з’яўляюцца тысячы і тысячы непахаваных савецкіх жаўнераў з апошняй вайны. Але і такія месцы, як Трасцянец, маштабы трагедыі якога маюць агульнасусветнае значэнне, каму па сапраўднаму ён патрэбны ў гэтай краіне, хто, колькі працэнтаў (часткаў працэнта) з мінчукоў пабываў там (ці хоць бы ведае пра гэта месца)... Але справа здаецца нават сур’ёзней. Сучасная цывілізацыя, часткай якой з’яўляемся і мы, увогуле ігнаруе мінулае, асабліва ягоныя трагічныя старонкі. Гома-спажыўцу не трэба забіваць галаву цяжкімі думкамі і развагамі пра мараль і адказнасць. Ён жыве і павінен жыць толькі радасцямі ды задавальненнямі сёняшняга дню, бяручы з гісторыя толькі тое, што патрэбна для ... тых жа радасці і задавальнення. У гэтым, якраз, і праяўляюцца вынікі атэізацыі і дэмакратызацыі еўрапейскай цывілізацыі, якія яна зазнала з часоў рэнесансу" [100]. — 275 —
|